Čak i u doba antičke Grčke medicinu i poeziju ujedinjuje Apolonova svjetlost. Mnogo stvaralaca krije guščje perje u bijelim mantilima, svakodnevno se suočava sa smrću i sve detalje bolničkog života pretače u djela. Upravo oni navode na pitanje: gdje završava medicina, a počinje umjetnost?
Mišljenje je mnogih da ljekare i pjesnike spaja zajednički cilj. Čemu ne mogu pomoći ljekovi – mogu riječi, nanizane pažljivo poput aminokiselina. Nije zgoreg napomenuti da poenta nije vlaška magija, već kompleksnost ljudskog bića, sva znanja koja su još uvijek van naših domašaja i beskonačnost uglova iz kojih možemo posmatrati čovjeka. A kada se iz poetskih visina vratimo u sopstvenu kožu, ukoliko u sebi pronađemo i zrnce radoznalosti, zapitaćemo se ko su bili ti ljudi. I, još bolje, koje su to količine kafe omogućile živote kakve su vodili.
Stotine knjiga su u krvi svakog medicinara, nerijetko mnogo više od stručne literature.
Da je medicina u čvrstoj vezi sa filozofijom dokazuje Džon Lok, engleski empirista, koji smješta životno iskustvo u osnovu ljudskog razuma, zagovarajući stav da smo svi po rođenju tabula rasa. Frojdova i Jungova zapažanja u oblasti psihoanalize, iako ne spadaju u lako štivo, sasvim sigurno posjeduju kvalitete ozbiljnog književnog djela. Nedjeljivost medicine od zanesenosti romantizma ističe Džon Kits, engleski pjesnik kome se i sami Borhes divio. A da i danas postoje ljudi koji idu stopama već pomenutih potvrđuju Irvin Jalom, psihijatar koji, slično Gorderu i „Sofijinom svetu”, približava egzistencijalnu psihologiju potpunim laicima, kao i Haled Hoseini, internista poznat po „Lovcu na zmajeve”.
Tekst ne bi bio potpun bez osvrtanja na jednog od najznačajnijih srpskih psihijatara, koji zauzima jednako važno mjesto u medicinskoj literaturi, na fasadi istoimene klinike i u školskim lektirama. Laza Lazarević je postavio temelj srpske psihološke pripovijetke, čemu je zasigurno doprinijelo i poznavanje psihijatrije. Medicini ostaje poznat po „Lazarevićevom znaku”, a zahvaljujući svojoj doktorskoj disertaciji „Uticaj žive na tkiva zečeva” smatra se utemeljivačem toksikologije. Začetnik ljekarske profesije u Srbiji, Jovan Stejić, svojim književnim radom postavio je osnove medicinske etike, dok dokaz da su ljekovita oružja raznovrsna nudi čika Jova Zmaj, koji povezuje dječiju poeziju vaspitnog karaktera sa higijenom, dezinfekcijom i epidemiologijom.
Anton Pavlovič Čehov (1860-1904)
Iako je tvrdio da mu je medicina žena, a književnost ljubavnica, Čehova mnogo bolje pamti pozorište. Iz studenta koji prve priče objavljuje da bi uopšte preživio prerasta u začetnika psihološkog realizma. Upravo te rane radove potpisuje pseudonimom Doktor koji je izgubio svoje pacijente, koji već tada sluti opšti besmisao karakterističan za njegove najbolje drame. Njegova djela obiluju snažnim sukobima koje sa osvijetljenih daski pozornice premiješta u srž samih likova. Uprkos činjenici da je medicini poznatiji kao bolesnik, sasvim je sigurno da je izučavanje ljudskog tijela imalo snažan uticaj na revolucionarni poduhvat izdvajanja borbe sa samim sobom kao najvećeg životnog sukoba.
Par godina kasnije, u istoj zemlji, pod dnevnom dozom morfijuma i sa dijagnozom hipertenzivne nefroskleroze, vojni ljekar Bulgakov diktira svojoj trećoj ženi posljednje verzije „Majstora i Margarite”. Tokom cijelog života održava ravnotežu između medicine, političke aktivnosti i želje da svoje stavove pretoči u prozu. Počinje realizmom, ali ga oblikuje po svojoj volji i odvodi daleko u grotesku i fantaziju, kojoj gotovo niko još uvijek ne smije prići. Književnim motivima, tematikom poput „Ljubavnih pisma Staljinu” a i velikom količinom morfijuma prepisanog samom sebi, Bulgakov potvrđuje teoriju da je tanka linija između bijelog mantila i još bjelje košulje.
“Majstor i Margarita” – ilustracija: Jelena Martinjuk
Čak i ljekari, kao misaona bića koja u svojim kranijumima gaje mnogo više od suvih latinskih naziva, s vremena na vrijeme moraju da se zapitaju u čemu je smisao. Već na prvoj godini, čeprkajući po kadaverima, osjećaj da je pred nama čovjek zamijenimo nadom da niko normalan ne bode simpatičko stablo na praktičnom. Ipak, povremeno se vraćaju blijesci našeg pređašnjeg života kada je smrt bila strašna, a ne svakodnevna pojava. Možda nas baš u tim trenucima narod pozlati. Ne smetnite sa uma da je medicina ipak umjetnost liječenja. A možda i napravimo ogromnu grešku: zaboravimo da je razgovor sa nepoznatima zabranjen, naročito ako boluju od heterohromije.
I.D.
