Za Lazarevićev znak ili test u svetu medicine i neurologije zna se preko 130 godina, tačnije od 1880. godine kada je dr Laza Lazarević objavio svoja zapažanja o bolesti ishijadičnog nerva kod šest muških pacijenata.
Pun naziv rada glasio je Ischias postica Cotunnii – jedan prilog za njenu diferencijalnu dijagnozu i napisan je na srpskom jeziku. Tek četiri godine nakon njegovog objavljivanja stiže i do evropskih neuroloških krugova i to u bečkom naučnom časopisu (Allgemeine Wiener Medizinische Zeitung) preveden na nemački jezik.
Članak dr Lazarevića u Wiener Medizinische Zeitung iz 1884. godine
U okviru rada opisani su etiologija išijasa i detaljan način izvođenja celokupnog manevra. Današnji pojam Lazarevićevog znaka uglavnom se vezuje samo za radnju pasivnog savijanja ispružene noge ka trupu u ležećem položaju, dok Lazarevićev opis pored toga obuhvata još tri radnje u koje spadaju fleksija trupa ka nogama u stojećem i sedećem položaju, kao i guranje noge savijene u kolenu ka gornjem delu tela dok pacijent leži. Takođe, dr Laza Lazarević opisuje bol usled išijasa, smatrajući da osnovni uzrok njegovog nastanka predstavlja istezanje nerva prilikom pokreta.
Sam Laza Lazarević bio je poznat po svom problemu sa hromošću, nastalom posle povrede desne noge u jednom od dva srpsko-turska rata u kojima je uzeo učešće kao sanitarni potpukovnik. Obavljajući razne zvanične funkcije, lečeći bolesnike i unapređujući srpsku medicinu u povoju, hodao je prepoznatljivo ,,zanoseći’’ na jednu stranu do kraja života. Verovatno da mu je ta nevolja pomogla da bolje razume i pronikne u srž oboljenja ishijadičnog nerva.
Lazarevićev znak poznat je još i kao Lasegov znak, po francuskom lekaru Ernestu Šarlu Lasegu (Ernest Charles Lasegue), koji je 1864. godine opisao lumbalni bol usled diskushernije, navodeći grčenje mišića kao glavni uzrok. Lasegov đak Forst (J.J. Forst) sedamnaest godina kasnije opisao je test skoro istovetan Lazarevićevom i nazvao ga Lasegov znak u čast svog učitelja. Kako su se centralna dešavanja naučnog sveta i tada odvijala na zapadu Evrope, Lazarevićevo otkriće u prvim godinama ostalo je neprimećeno, a za vreme za koje je njegov rad stigao do neurološih foruma, eponim posvećen Lasegu se već skoro u potpunosti odomaćio.
Dr Laza Lazarević kao šef Unutrašnjeg odeljenja Opšte državne bolnice u Beogradu
Nepravda je počela da se ispravlja tek godinama kasnije, kada mnogi stručnjaci i naučnici iz polja neurologije, interesujući se za problematiku svoje discipline, nailaze na podatke da je ipak Laza Lazarević taj koji je prvi došao do ovog otkrića. Robert Vartenberg (Robert Wartenberg), Stiven Mekgi (Steven McGee), Alan Klain (Allan Clain) i Hans Osterhojs (Hans J.G.H. Oosterhuis) samo su neki od autora. Posebno je interesantno viđenje američkog neurologa Roberta Vartenberga:
“Lasegue, sve do svoje smrti 1883. godine nije nikada objavio ništa o ovom znaku. Prvi opis Lasegue-ovog znaka dat je 1881. godine u Parizu, u doktorskoj tezi Laseguevog učenika J.J. Forst-a, koji je pomenuo da je njegov učitelj prvi skrenuo pažnju na ovaj znak. Ipak, Forst nije smatrao da bol nastaje istezanjem nerva već je objasnio da bol izaziva pritisak mišića butine na stablo išijadičnog nerva. Forst je naveo da je to bilo Lasegue-ovo mišljenje. Međutim, neoboriva je činjenica da taj čuveni rad Lasegue-a iz 1864. godine ne sadrži ništa, apsolutno ništa, o tom znaku, čak ni naznaku. Lazarević je ne samo prvi 1880. opisao znak podizanja ispružene noge već je dao i tačno objašnjenje… ako uopšte treba dati eponim ovom znaku to bi trebalo biti Lazarevićev ili Lazarević-Lasegue-ov znak.” (Neurology, 1956)
Nepravda je počela da se ispravlja tek godinama kasnije, kada mnogi stručnjaci i naučnici iz polja neurologije nailaze na podatke da je ipak Laza Lazarević taj koji je prvi došao do ovog otkrića.
Vremenom i jedan i drugi naučnik zauzeli su svoje mesto u medicinskoj nomenklaturi. Ovaj klinički znak je našem doktoru, istraživaču i književniku, između ostalog, doneo i međunarodno priznanje od strane zvaničnog časopisa Evropske asocijacije neurologa (Journal of Neurology) 2002. godine. U njemu je višegodišnji rad dr Laze Lazarevića dočekao potvrdu, dobivši mesto u odeljku posvećenom pionirima neurologije, kao jedini predstavnik ovih prostora.
Z.B.
