Dosadio vam je jednoličan, predvidljiv program u bioskopu i u potrazi ste za nečim drugačijim? Slušali ste o bogatoj filmskoj istoriju i želite da je bolje upoznate i proširite vidike? Jugoslovenska kinoteka ima arhiv dostojan poređenja sa naboljim svetskim kinotekama.
Ne tako davno, XX vek je bio pravo vreme za film. Publika “gladna” umetnosti, hrlila je u bioskopske sale. Prijateljstva, ljubavi, opčinjenost sedmom umetnošću, započinjali su pred blještavim slikama sa pokretne trake. O filmovima se dugo pričalo, neretki zaluđenici gledali su ih iznova i iznova, a zavodnici sa ekrana postali nezaobilazan deo ženskih razgovora. Sada, najpopularniji filmovi su kratkog daha, sutradan ih se niko ne seća, a zvezde se smenjuju kao na traci, naravno, čast izuzecima… Međutim, u Beogradu danas, postoji mesto koje čuva raznovrsnu filmsku kolekciju, i brani slavnu filmsku prošlost od zaborava, a sa druge strane, ima mesta i za ostvarenja savremene kinematografije koja ne mogu lako da se izbore za svoje mesto na sceni.
Kraj II svetskog rata pored prosperiteta na drugim poljima, utabao je put i razvoju sedme umetnosti u SFRJ. Komitet zа kinemаtogrаfiju je već 1946. godine poslаo zahtev svim produkcijskim filmskim preduzećimа po republikаmа dа osnuju svoje аrhive u kojimа bi čuvаli sve filmske materijale koji bi mogli dа budu od koristi filmskim rаdnicimа. Već početkom naredne godine Komitet zа kinemаtogrаfiju je odlučio dа osnuje svoju kinoteku kojа bi iz cele zemlje „sаkupilа stаre jugoslovenske filmske žurnаle, domaće i strane dokumentаrne i umetničke filmove, filmove snimljene zа vreme rаtа, fotografije, scenarija itd. Razmenom sа inostrаnim kinotekаmа, nаšа kinotekа je trebalo da dobije kopije inostrаnih filmovа i tаko omogući rediteljimа, drаmаturzimа i ostаlim filmskim rаdnicimа čitаve nаše zemlje dа se upoznаju sа istorijom rаzvitkа filmа i nаjznаčаjnijim filmskim delimа. Jugoslovenska kinoteka, arhivska i muzejska nacionalna institucija za film i kinematografiju najzad je osnovana 1949. na inicijаtivu prvog jugoslovenskog filmskog аrhiviste- Milenkа Kаrаnovićа (koji postaje i prvi direktor kinoteke), tako što se u okviru Zvezda filma obrazuje posebno odeljenje – Kinoteka (bivši filmski arhiv), a samo koji mesec kasnije, kreiran je fond od oko 700.000 metara filma od kojih su dve trećine činili domaći filmski materijali. 1951. Kinoteka postaje sedamnaesti član FIAF-a (Međunarodne federacije filmskih arhiva), koja danas čini preko 130 kinoteka iz celoga sveta. Od tada Kinoteka neprekidno rаdi nа širenju filmske kulture. Prilikom obeležavanja stogodišnjice filma na našim prostorima odlučeno je da se za dan kinoteke uzme 6. jun.
Tog dana 1896. godine Beograd se među prvim evropskim gradovima i prvi na Balkanu upoznao sa čudom tehnike – kinematografom, i na opšte ushićenje građana prikazana je prva filmska projekcija u Beogradu.
U Muzeju jugoslovenske kinoteke održavaju se redovne projekcije u dve sale i godišnje se prikaže oko 1000 filmova, od kojih oko 100 do 150 premijerno u saradnji sa festivalima, ambasadama i inostranim kulturnim centrima. Kosovska ulica poznata je po svečanoj sali “Dinko Tucaković” koja je od samog početka stecište filmofila, a od 2014. na adresi Uzun Mirkova 1, renovirano zdanje iz sredine XIX veka otvara vrata posetiocima. Kinoteka je dugo vodila pravne sporove za ovo mesto bogate istorije, koje je nekad bilo Konak kneza Aleksandra Karađorđevića, hotel “Novo zdanje”, mesto osnivanja Crvenog krsta u Beogradu, a nešto kasnije i Beogradska opština.
Muzej jugoslovenske kinoteke sastoji se od Arhiva, Muzeja – bioskopa i Biblioteke. U Arhivu jugoslovenske kinoteke čuva se oko 100.000 naslova iz više od 140 zemalja. Kolekciju čine i pozitivi kao i negativi filmova a od posebnog značaja je i kolekcija tzv. nitratnih filmova koji se nalaze na zapaljivim trakama i koja je jedna od najvećih na svetu. Biblioteka jugoslovenske kinoteke je najveća filmska biblioteka u ovom delu Evrope i sadrži više od 25.000 knjiga i časopisa. Stručnjaci u Kinoteci predano rade na obnovi starih filmskih traka, i zahvaljujći njima oživeli su kadrovi prvog srpskog igranog filma “Karađorđe” iz 1911. godine, za koji se verovalo da je zauvek izgubljen, a i mnogih drugih…
Svake godine, Kinoteka dodeljuje nagradu “Zlatni pečat” zaslužnim filmskim stvaraocima. Neki od nosilaca ovog priznanja su Velimir Bata Živojinović, Mira Banjac itd., ali ipak više je inostranih dobitnika- Nikita Mihalkov, Šarl Aznavur, Vim Venders…
Jugoslovenska kinoteka je institucija od nacionalnog značaja,a mislimo da je sad jasno zbog čega. Retko koja ustanova može da se pohvali ovako bogatom kulturnom riznicom koja za svakog nudi po nešto. Ako nekad budete imali nedoumicu gde provesti kvalitetno slobodno vreme, uputite se u Kinoteku, vrata su vam otvorena.
A.S.H.
